Gần 10 năm trước, tình trạng thép nhập khẩu “đội lốt” thép hợp kim nhằm trốn thuế tràn vào thị trường Việt Nam với mức giá rẻ đã khiến nhiều doanh nghiệp (DN) thép trong nước điêu đứng. Tình trạng nhập lậu thép này có nguy cơ tái diễn trong thời gian tới, dựa vào những biểu hiện mới đây.
Nhiều thủ đoạn, chiêu trò trốn thuế tinh vi
Mới đây, Tổng cục Hải quan vừa gửi văn bản chỉ đạo các cục hải quan tỉnh, thành phố tăng cường các biện pháp chống gian lận đối với mặt hàng sắt, thép nhập khẩu.
Qua thời gian đấu tranh chống gian lận thương mại, cơ quan hải quan đã phát hiện một số DN nhập khẩu mặt hàng thép khai báo sai tên hàng, chủng loại, mã số hàng hóa nhập khẩu. Theo Cục Điều tra chống buôn lậu (Tổng cục Hải quan), đây là hành vi gian lận trốn thuế nhập khẩu và thuế tự vệ, thuế chống bán phá giá.
Một trong những thủ đoạn phổ biến mà các DN thường sử dụng để gian lận thuế là lợi dụng sự phức tạp trong cơ cấu sản phẩm cũng như tên gọi để kê khai hàng hóa với mã số có thuế suất thấp. Những sản phẩm này có thể là những sản phẩm mới, hoặc là hỗn hợp của nhiều chất hoặc linh kiện khó có thể phân biệt bằng cảm quan.
Đặc biệt, để trốn thuế nhập khẩu và thuế tự vệ, thuế chống bán phá giá… nhiều lô hàng hóa nhập khẩu đã bị DN cố tình khai sai tên hàng, chủng loại, mã hàng dù không đáp ứng yêu cầu hưởng thuế suất ưu đãi đặc biệt.
Cụ thể, các DN thường khai hàng hóa nhập khẩu vào nhóm mã 7208, 7210 nhưng vào các mã hàng có mức thuế thấp (thuế suất nhập khẩu: 0% và 5% theo Biểu thuế ưu đãi). Trong khi đó, nếu khai đúng thì các hàng hóa này đều thuộc dòng mã số HS có thuế suất nhập khẩu cao. Mức thuế đúng thuế nhập khẩu 10% , hoặc phải chịu thuế tự vệ 15,3%, hoặc phải chịu thuế chống bán phá giá từ 3,17% đến 38,34%.
Một cách thức khai báo gian lận khác là DN không thể hiện trên mác thép, hồ sơ hải quan là hàng hóa loại 2 như thực tế. Các DN lợi dụng khai phẩm chất hàng hóa sai để khai báo trị giá tính thuế thấp, nhằm trốn thuế qua giá. Bên cạnh đó, nhiều DN khai báo hàng hóa là mới 100% nhưng trên thực tế lại nhập khẩu hàng đã qua sử dụng, hàng tận dụng từ các nhà máy thép tại nước ngoài. Việc này khiến công tác kiểm soát, quản lý chính sách mặt hàng đối với sắt, thép phế liệu NK làm nguyên liệu sản xuất trở nên khó khăn do trên cùng một lô hàng được đóng trong container lại đa dạng về chủng loại, kích thước.
Giải pháp cấp thiết của cơ quan chức năng trước tình trạng nhập lậu thép
Trước tình trạng nhập lậu thép có nguy cơ ‘nóng’ trở lại, Tổng cục Hải quan vừa có yêu cầu Cục Hải quan các tỉnh, thành phố tăng cường kiểm soát mặt hàng sắt, thép nhập khẩu. Tổng cục yêu cầu tăng cường công tác quản lý, kịp thời phát hiện, xử lý các DN có dấu hiệu vi phạm pháp luật về khai báo sai tên hàng, chủng loại, mã số hàng hóa nhập khẩu để gian lận trốn thuế nhập khẩu và thuế tự vệ, thuế chống bán phá giá.
Tổng cục Hải quan cũng chỉ đạo các Chi cục Hải quan tiến hành rà soát các lô hàng có dấu hiệu rủi ro để lựa chọn các lô hàng/tờ khai trọng điểm, chuyển luồng kiểm tra thực tế hàng hóa. Các Chi cục cũng cần thực hiện tham vấn giá đối với các lô hàng khai báo là hàng loại 2 nhưng trên hồ sơ, chứng từ kèm theo bộ hồ sơ hải quan không thể hiện phẩm cấp hàng hóa loại 2.
Trên cơ sở này, Cục Thuế xuất nhập khẩu cũng được chỉ đạo cần khẩn trương bổ sung các nhóm hàng này vào Danh mục rủi ro hàng hóa về phân loại và áp dụng mức thuế làm cơ sở để kiểm tra phân loại và áp dụng mức thuế đối với mặt hàng thép nêu trên.
Bảo vệ sản xuất trong nước là nước đi dài bền vững chống tình trạng nhập lậu thép
Cách đây hơn 1 năm, vào ngày 24/10/2019 Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định 3198 áp thuế chống bán phá giá đối với một số sản phẩm thép hợp kim hoặc không hợp kim được cán phẳng và sơn có xuất xứ từ Trung Quốc và Hàn Quốc. Theo đó, những sản phẩm thép này sẽ bị áp dụng thuế chống bán phá giá nếu thuộc mã HS 7210.70.11, 7210.70.19, 7210.70.91, 7210.70.99, 7212.40.11, 7212.40.12, 7212.40.19, 7212.40.91, 7212.40.92, 7212.40.99, 7225.99.90, 7226.99.19, 7226.99.99. Mức thuế chống bán phá giá cao nhất được áp dụng là 34,27%, mức thuế thấp nhất được áp dụng là 2,53%.
Mới đây, vào ngày 10/11/2020, Bộ Công Thương tiếp tục ban hành Quyết định 2880 rà soát các nhà xuất khẩu mới, cũng với những sản phẩm thép đã được liệt kê trong quyết định 3198.
Theo nhận định của Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), những mặt hàng thép nhập khẩu được cơ quan hải quan cảnh báo về gian lận thuế nhập khẩu, né thuế tự vệ, thuế chống bán phá giá… có thể liên quan mặt hàng thép không gỉ từ Hàn Quốc, Trung Quốc. Tuy nhiên, sau khi Việt Nam áp thuế chống bán phá giá, sản lượng thép không gỉ nhập từ các quốc gia này không có dấu hiệu tăng đột biến. Trước cảnh báo của cơ quan hải quan, VSA sẽ tiến hành rà soát, đánh giá tình hình để trao đổi thông tin với các cơ quan chính xác hơn. Nếu cần, VSA sẽ có kiến nghị nhằm ngăn chặn tình trạng gian lận trong thương mại, bảo đảm cạnh tranh công bằng cho doanh nghiệp sản xuất trong nước.
Tình hình nhập khẩu liệu có chịu ảnh hưởng từ nghị định mới?
Số liệu báo cáo của Tổng cục Hải quan cho thấy, trong 10 tháng đầu năm 2020, Việt Nam nhập khẩu hơn 11,2 triệu tấn sắt thép các loại, trị giá hơn 6,65 tỷ USD. So với cùng kỳ 2019 đã giảm 7,5% về lượng và giảm 17,6% về trị giá. Trong đó, Trung Quốc vẫn là thị trường cung cấp sắt thép lớn nhất cho Việt Nam với hơn 2,99 triệu tấn, trị giá 1,9 tỷ USD; chiếm tỷ trọng hơn 26,5% trong tổng lượng và chiếm 28,6% trong tổng kim ngạch nhập khẩu sắt thép của cả nước. So với cùng kỳ năm 2019 thì con số này đã giảm đáng kể, tương đương trên 35% cả về lượng và kim ngạch.
Sắt thép có xuất xứ từ Nhật Bản đứng thứ 2 thị trường, với 2,18 triệu tấn, tương đương 1,18 tỷ USD, tăng 26,8% về lượng, tăng 3,8% về kim ngạch nhưng giảm 18,1% về giá so với cùng kỳ năm trước. Tiếp sau đó là thị trường Hàn Quốc đạt 1,5 triệu tấn, trị giá hơn 1,06 tỷ USD, tăng 2,1% về lượng, nhưng giảm 10% kim ngạch so với cùng kỳ năm 2019; chiếm 13,3% trong tổng lượng sắt thép nhập khẩu của cả nước và chiếm 16% trong tổng kim ngạch.
Năng lực sản xuất của doanh nghiệp thép đã được cải thiện
VSA đánh giá cao năng lực sản xuất của doanh nghiệp thép Việt Nam trong vài năm trở lại đây. Đặc biệt nhiều mặt hàng sản xuất trước đây doanh nghiệp Việt Nam chỉ tham gia vào công đoạn cuối (nhập phôi để cán sản phẩm), nay đã tham gia từ đầu (sản xuất từ quặng sắt hoặc phế liệu). Sự cải thiện này giúp tạo giá trị gia tăng cao hơn, sức cạnh tranh theo đó cũng tốt hơn, giảm ảnh hưởng tiêu cực từ tình trạng nhập lậu thép .
Tuy nhiên, DN sản xuất vẫn cần có sự cạnh tranh sòng phẳng để bảo vệ thành quả đã đạt được. Nếu hàng nhập khẩu vào Việt Nam lẽ ra bị áp thuế chống bán phá giá mà doanh nghiệp lại lách được, hoặc chuyển đổi từ thị trường này sang thị trường khác để lách thuế thì thiệt hại với ngành thép Việt Nam rất lớn.
Theo nhận định của một số chuyên gia trong ngành thép, các công ty từ Trung Quốc, nhất là các công ty đang sản xuất sản phẩm thép bị áp thuế chống bán phá giá tại nhiều quốc gia, sẽ tìm nhiều cách thức né thuế để đưa hàng hóa vào Việt Nam. Chẳng hạn như lập công ty sang các nước chưa bị trừng phạt thuế, nhập khẩu ngược trở lại Việt Nam, hoặc làm giả xuất xứ…
Nếu có dấu hiệu trốn thuế chống bán phá giá, gian lận thuế nhập khẩu, thì cần áp dụng một số hình phạt mạnh như: cấm nhập khẩu, trừng phạt rút giấy phép, tự quyết điều tra phòng vệ thương mại… để bảo vệ được sản xuất trong nước và quyền lợi người tiêu dùng. Trong đó, nhập phế liệu sắt thép lại khai báo thép mới để hưởng lợi cũng cần phạt nặng.
Theo vnEconomy
